Chociaż na Wyspach urzędowym językiem jest angielski, mieszkańcy poszczególnych regionów posługują się różnorodnymi dialektami i gwarami. Przez to w skrajnych przypadkach w rozmowie mogą pojawić się problemy ze wzajemnym zrozumieniem. Różnice opierają się nie tylko na akcentach czy charakterystycznym słownictwie. Należy pamiętać o tym, że profesjonalna nauka języka angielskiego, to nie tylko poznanie wszystkich tajników związanych z operowaniem daną mową, ale również zwrócenie uwagi na wszystkie aspekty kulturowe, związane z danym językiem. Biorąc pod uwagę fakt, że język angielski angielski jest najczęściej używanym językiem na świecie, to zależy nam na tym, żeby przedstawić Wam jak najwięcej informacji związanych z tym tematem. Krótko omawiamy najważniejsze dialekty języka angielskiego w Wielkiej Brytanii!
Język w Wielkiej Brytanii – brytyjski angielski, a dialekty
W Wielkiej Brytanii językiem urzędowym jest angielski w odmianie brytyjskiej, która, obok amerykańskiej, jest uznawana za jedną ze standardowych form. Wykorzystuje się w niej brytyjskie zasady ortograficzne oraz wymowę określaną jako Received Pronunciation (potocznie – BBC English).
Brytyjska angielszczyzna w formie mówionej jest niezwykle zróżnicowana i w praktyce żadna odmiana dialektu nie jest dominująca (w ostatnich latach można jedynie zauważyć zwiększającą się liczbę użytkowników tzw. Estuary English). Istnieje kilkanaście, jeśli nie kilkadziesiąt bardziej i mniej przenalizowanych brytyjskich dialektów oraz slangów. Poniżej opisujemy najważniejsze z nich.
Język angielski – historia wysp brytyjskich
Zanim poruszymy temat dialektów języka angielskiego, powinniśmy najpierw zwrócić uwagę na historię Zjednoczonego Królestwa. To ona w dużej mierze wyjaśnia, dlaczego językiem angielskim posługuje się tak wielu ludzi na całym świecie i dlaczego jego nauka jest tak ważna we współczesnym świecie.
Jak powstało Zjednoczone Królestwo?
Wyspy Brytyjskie, stały się celem najazdu Rzymian już na 55 lat przed narodzinami Chrystusa. To właśnie wtedy odizolowani od Europy mieszkańcy wysp weszli w pierwszą relację (nieprzyjemną dość) z resztą starego kontynentu. Po upadku cesarstwa rzymskiego dochodziło do kolejnych najazdów, głównie ze strony Saksonów oraz Wikingów. Anglicy jednak nie próżnowali i w 1282 roku podbili oni Walię (okres panowania Edwarda I). Żeby zadowolić Walijczyków, król nadał swojemu synowi tytuł księcia Walii, a w 1536 roku doszło do zjednoczenia dwóch państw. Było pierwszym krokiem do utworzenia znanego nam dzisiaj, Zjednoczonego Królestwa.
W 1602 roku do korony brytyjskiej dołączyła Szkocja. Królem Szkocji został ówczesny władca Anglii, Jakub I Stuart. Na początku XIX wieku Korona Brytyjska przyjęła w swoje szeregii Irlandię, jednak w tym przypadku sprawa była o wiele bardziej skomplikowana. Ostatecznie południowa cześć Irlandii odłączyła się od korony w roku 1921 i do teraz jest oddzielnym, niezależnym państwem.
W XVI wieku Zjednoczone Królestwo podjęło decyzję o poszerzeniu swojego imperium i to jest właśnie najważniejszy punkt w całej tej krótkiej historii. Anglia pokonała w 1588 roku hiszpańską armadę (która do tej pory rządziła między innymi na Karaibach) i od tego momentu była najpotężniejszą siłą na wszystkich morzach świata. Dominacja Brytyjczyków była tak wielka, że w szczytowym momencie Imperium obejmowało, aż 25% całej kuli ziemskiej. Biorąc pod uwagę fakt, że załogi statków porozumiewały się w języku angielskim, trudno się dziwić, że język angielski zakorzenił się w tak wielu różnych miejscach na świecie.
Jak historia wpłynęła na użycie języka angielskiego na świecie?
British English, to obecnie uniwersalny język na całym świecie. Dogadamy się z jego pomocą nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale zasadniczo w niemal wszystkich państwach na całym świecie. Ma to jednak pewne minusy, a najważniejszy leży właśnie w licznych dialektach, na które możemy się natknąć. Wprawdzie brytyjski angielski pomoże nam dogadać się praktycznie wszędzie, nie mniej jednak język Irlandzki czy Szkocki, może być dla nas problematyczny. Przynajmniej przy naszym pierwszym spotkaniu z nim.
Głównym celem tego artykułu jest nie tylko zaznajomienie z dialektami, ale też zwrócenie uwagi na ich istnieje oraz krótkie opisanie. Zadajmy sobie pytanie czy nauka dialektów jest nam potrzebna? Zasadniczo nie, używany w Wielkiej Brytanii standardowy język angielski (British English), to język, którego uczy się większość ludzi na świecie. Ponadto posługują się nim najwyższe klasy społeczne Anglii w tym również, rodzina królewska. Jest to również język urzędowy, więc jeżeli wiesz jak się nim posługiwać, to zrozumie cię każdy Anglik, Amerykanin i większość ludzi na całym świecie.
Dialekty południowej Anglii
- Cockney– gwara miejska charakterystyczna dla mieszkańców Londynu, wywodząca się z niższych warstw społecznych (klasy robotniczej). Obejmuje wiele terminów slangowych, a także zapożyczeń z innych języków (np. romskiego i hebrajskiego). Do jej charakterystycznych cech można zaliczyć m.in. zastępowanie nieakcentowanego zaimka my (mój) przez me (mnie), a także omijanie głoski h i zastępowanie głoski ŋ głoską n. Dialekt Cockney jest szczególnie rozpowszechniony we wschodnim Londynie. Wielu zagranicznych turystów zwraca uwagę na fakt, że akcent ten jest dla nich bardzo trudny do zrozumienia, gdyż musimy się przyzwyczaić do wyżej wspomnianych terminów slangowych oraz niecodziennej wymowy.
- Blockney(jafaican) – jeden z najnowszych dialektów, używanych w Londynie i okolicach przez reprezentantów wielokulturowego młodego pokolenia klasy pracującej. Pojawił się pod koniec XX wieku. Łączy uproszczoną gramatykę angielską z jamajskimi wpływami i naleciałościami z języków indoeuropejskich, takich jak Panjabi czy Urdu.
- Estuary English– połączenie cech Cockney i Received Pronunciation. Popularny wśród młodych ludzi, ponieważ jest postrzegany jako dość elegancki i wyrafinowany, ale przy tym neutralny klasowo (Received Pronunciation aktualnie kojarzony jest z wywyższaniem się). Tradycjonaliści uważają go jednak za niechlujny czy wręcz prostacki. Wśród charakterystycznych cech można wymienić m.in. wokalizację /l/ do [w] w pozycji na końcu sylaby, wymowę /r/ zbliżoną do amerykańskiej (oraz wiele innych zapożyczeń amerykańskich) czy akcentowanie przyimków i czasowników posiłkowych.
Dialekty Midlands
- Scouse– używany w hrabstwie Merseyside. Jego nazwa pochodzi od nazwy rybnej potrawy jednogarnkowej spożywanej przez marynarzy i biedniejsze klasy społeczne w Liverpoolu. Wyróżnia się szybką, mniej staranną wymową, odmienną w przypadku niektórych głosek.
- Mancunian– używany w Manchesterze, a także północno-zachodniej Anglii i niektórych jej okolicach. Uznaje się go za najbardziej dźwięczną i najseksowniejszą odmianę brytyjskiego. Można go usłyszeć np. w piosenkach zespołu Oasis. Jego główną cechą jest nadmierny nacisk na wymawianie samogłosek i spłaszczanie sąsiednich dźwięków.
- Yorkshire– używany w regionie Yorkshire w północnej Anglii. Ma korzenie w języku staroangielskim, z wpływami staronordyckiego. Obecnie jest na granicy wymarcia, ale istnieją organizacje, które próbują nie dopuścić do jego zapomnienia. Do głównych cech można zaliczyć np. skracanie spółgłoski a oraz stosowanie archaizmów.
- Broomy(birmingham dialect/brummie dialect) – używany w Birmingham i okolicach. Wyróżnia go akcent, który stanowi hybrydę mowy północnej, południowej, Midlands, Warwickshire, Staffordshire i Worcestershire, z elementami języków i dialektów azjatyckich oraz afrokaraibskich społeczności.
- Black Country– używany w Black Country, czyli regionie znajdującym się pomiędzy miastami Wolverhampton i Birmingham. Posiada wiele archaicznych cech wczesnego nowożytnego języka angielskiego. Można go też rozpoznać po charakterystycznej wymowie samogłosek. Jest dość podobny do broomy, ale wprawne ucho wyłapie różnice.
Dialekty północnej Anglii
- Geordie– używany w regionie Northumberland, w północno-wschodniej Anglii, w aglomeracji Tyneside, wokół miasta Newcastle. Wyróżnia się charakterystyczną wymową związaną z wyraźnymi wpływami dialektu szkockiego oraz słownictwem zaczerpniętym z języków skandynawskich. Powszechnie jest uznawany za najtrudniejszą do zrozumienia odmianę brytyjskiego angielskiego. Jedną z jego najbardziej typowych cech jest przesuwanie samogłosek, co często zdarza się w szkockim angielskim, np. do wymawia się jako dee, take jako tak, a house jak hoose.
Inne dialekty języka angielskiego
Należy również pamiętać o tym, że oprócz angielskiego w Wielkiej Brytanii wykorzystuje się również trzy inne języki, które pochodzą z rodziny języków celtyckich, a są to: Walijski, Irlandzki oraz Gaelicki. Zasadniczo Brytyjczycy zwykle nazywają je innymi językami. Jednak w swojej strukturze, są one na tyle podobne do angielskiego, że możemy je z pewną dozą dystansu nazwać rodziną dialektów języka angielskiego. Przy czym Walijski, Irlandzki i Gaelicki, to jedyne języki wywodzące się z gałęzi celtyckiej, które wciąż są używane na terenie Wielkiej Brytanii. Gdzie jednak mówi się w tych językach?
- Szkocki (Szkoci) – uznawany powszechnie za język szkocki, ten germański język wykorzystywany jest powszechnie zarówno na Nizinach Szkockich, jak i również na niektórych obszarach Irlandii Północnej, a także na granicy z Republiką Irlandii. Szkocki angielski przez zdecydowaną większość respondentów w rozmaitych ankietach i badaniach związanych z tematem uważany jest za ten sam język co angielski. Jednak pod względem wymowy oraz akcentu znacznie on się różni od standardowego British English czy amerykańskiego angielskiego.
- Jeżeli więc Szkocja jest kierunkiem, który chcesz obrać, musisz przygotować się na to, że niektóre wypowiedzi, będą dla Ciebie niezrozumiałe. Szkocki uznawany jest nie tyle za dialekt co za odrębny język. Głównie ze względu na swoją bogatą literaturę oraz również dlatego, że w samym szkockim, również znaleźć można kilka wewnętrznych dialektów. Zaliczamy do nich między innymi lallans (dialekt regionu Central Lowlands z którym najczęściej spotkamy się w szkockiej literaturze), dorycki (wykorzystywany w Aberdeen i w północnowschodniej Szkocji), ulsterski (dialekt potomków szkockich osadników, którzy zasiedlili Irlandię Północną) oraz dialekt Orkadów i Szetlandów.
- Szkocki gaelicki – szkocki gaelicki nosi również nazwę języka daidhlig. Język ten używany jest w Szkocji aż od V wieku naszej ery. W swojej strukturze przypomina on irlandzki gaelicki oraz manx (który jest używany na wyspie Man). Obecnie dialekt ten wykorzystuje około 60 000 osób, które mieszkają w Szkocji, a najczęściej spotkamy się z nim na północy tego kraju.
- Irlandzki Gaelicki – jak sama nazwa wskazuje Irlandzki Gaelicki pochodzi właśnie z Irlandii i jest on wykorzystywany głównie na terenie Irlandii Północnej. Obecnie język ten wykorzystuje około 80 000 ludzi, głównie zamieszkujących obszary wiejskie, leżące na zachodzie kraju.
- Walijski – walijski (znany również jako cymraeg) to język z którego korzysta około 22% mieszkańców całej Walii. Korzysta się z niego głównie na północy kraju. Co ciekawe, Walijczycy bardzo poważnie podchodzą do swojej kultury, dlatego też jest to przedmiot obowiązkowy na zajęciach odbywających się na uczelniach oraz w instytutach znajdujących się w tym kraju.
Można zadać pytanie, dlaczego poznanie tych czterech, wyżej wymienionych dialektów jest tak ważne. Odpowiedź jest bardzo prosta: są to jedne z najstarszych języków Europy, które podchodzą z rodziny indoeuropejskiej, a których pierwotnymi użytkownikami były ludy celtyckie. Innymi słowy rdzenne ludy Europy Środkowej i Europy Zachodniej.
Akcent brytyjski i amerykański – różnice w języku angielskim
Brytyjski angielski i amerykański angielski różnią się o siebie dość znacznie. Jakie są jednak najważniejsze różnice między standardowym RP i Standard American English?
Rotyczność
Najważniejsze jest to, że w amerykańskim „r” wymawiany na końcu sylab. Z drugiej strony w brytyjskim angielskim jest ono bezdźwięczne i taki wyraz car wymówimy jako „caa”
Sposób wymowy spółgłoski „T”
Kiedy /t/ pojawia się przed samogłoską, amerykanie wymają je jako /d/. Jednakże w standardowym angielskim jest ono wymawiane po prostu jak zwykłe /t/.
Samogłoski
Dźwięk znany jako /p/, amerykanie zastępują po prostu otwartym „o” lub długim „a”. Przykładami mogą być słowa takie jak „what” oraz „box”. To właśnie w tych słowach zobaczymy największe różnice między językiem angielskim oraz amerykańskim. Różnice możemy zauważyć również w dyftongach, które kończą się na „szwa”, gdyż one nie istnieją w amerykańskim akcencie. Dyftong /ɪə/, który występuje na przykład w słowie „bier” wymawia się po prostu /bɪr/. Skąd te różnice? Amerykanie uwielbiają czynić swoje życie łatwiejszym. Brytyjski angielski ma 12 słyszalnych samogłosek, a obywatele USA po prostu zdecydowali się na usunięcie wszystkich tych, które ich zdaniem są po prostu niewygodne.
Intonacja
Największe różnice można zauważyć właśnie w intonacji. Brytyjczycy mają to do siebie, że kładą akcent na najważniejsze słowa w danym zdaniu. Intonacja rośnie właśnie na nich, a następnie opada. W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej z kolei, intonacja cały czas znosi się od słowa, na które pada główny akcent w danym zdaniu.
Zapewne zastanawiasz się czy jeżeli korzystasz z amerykańskiego angielskiego, to czy będziesz miał problemy z dogadaniem się np. w brytyjskim urzędzie? Zasadniczo nie. Pracownicy zrozumieją bez większego problemu to co masz do przekazania. Nie mniej jednak z łatwością zauważą, że nie korzystasz z brytyjskiego angielskiego lecz z jego amerykańskiego odpowiednika. Jednak starsi Brytyjczycy mogą to odbierać negatywnie.
Podsumowując, jeżeli decydujesz się na naukę języka angielskiego, to musisz pamiętać o tym, że ze względu na swoją popularność jest to jeden z najbardziej różnorodnych języków z jakimi możesz się spotkać. Nie zmienia to jednak faktu, że za pomocą angielskiego jesteś w stanie dogadać się z ludźmi na całym świecie. Nawet jeżeli nie poznasz poszczególnych akcentów i dialektów. Nie mniej jednak warto o nich pamiętać, głównie ze względu na stojącą za nimi kulturę i historię.
Interesuje Cię zagadnienie brytyjskich dialektów? Jeśli chcesz mieć pewność, że bez problemu porozumiesz się z większością mieszkańców Wysp, zapisz się na kurs. Nie wiesz, jaką grupę wybrać? Zrób test na poziom angielskiego!