Wskazówka gramatyczna – jak poradzić sobie z imiesłowami w angielskim?

Znajomość zasad gramatyki jest podstawą. Podstawą znienawidzoną przez uczniów i utrapieniem osób, które chcą opanować znajomość kolejnego języka. Podstawą, bez której trudno mówić o rozwoju umiejętności językowych.

„Po co mam się uczyć gramatyki języka polskiego? Przecież mówię po polsku”. Ile razy my, nauczyciele, słyszeliśmy to w szkole od uczniów? A może nawet sami tak uważaliśmy? Niby tak, ale… zobaczmy, jak wiedza z gramatyki języka polskiego przydać się może w nauczaniu języka obcego.

Imiesłowy w angielskim (ang. participles) to zdecydowanie łatwiejsze zagadnienie niż ma to miejsce w języku polskim. Przypomnijmy, że są to nieosobowe formy czasownika. Wyróżnia się dwie podstawowe grupy: przysłówkowe (w dwóch wariantach: współczesnym i uprzednim) oraz przymiotnikowe. Skupmy się jednak na zagadnieniach angielskiej gramatyki. Stosuje się trzy rodzaje imiesłowów:

1. Present Participle, czyli imiesłów czasu teraźniejszego – powstaje przez dodanie do czasownika końcówki -ing;
2. Past Participle, czyli imiesłów przeszły – powstaje przez dodanie do czasownika końcówki -ed lub użycie III formy dla czasowników nieregularnych;
3. Perfect Participle, czyli imiesłów przeszły dokonany – powstaje z użycia operatora having oraz formy Past Participle.

Warto pamiętać, że żaden z imiesłowów w angielskim nie podlega odmianie.

Zacznijmy od imiesłowów czynnych! (imiesłów teraźniejszy / czynny / współczesny – Present Participle)

Znając dobrze imiesłowy w języku polskim, łatwo dopasować w strukturę wypowiedzi ustnej/pisemnej imiesłowów w angielskim.

Imiesłowy czynne w języku polskim to słowa z końcówką: -ący, -ąca, -ąc itp. W zdaniu angielskim zawsze będziemy tam mieli końcówkę -ing. Mogą być używane w różnych sytuacjach:

• jako część formy czasownika, którą przyjmuje on w czasach Continuous => I am reading a book. (Czytam książkę);
• jako przymiotnik => I am admiring a painting with a reading girl. (Podziwiam obraz z czytającą dziewczyną);
• po czasownikach wyrażających ruch albo pozycję => She sat reading in the corner. (Siedziała w kącie, czytając);
• po czasownikach percepcji => I saw her reading. (Widziałem ją czytającą.);
• po czasownikach spend, waste => I spent whole day reading a book. (Spędził cały dzień czytając książkę);
• po czasownikach catch, find, left => I found a book lying on the floor. (Znalazłem książkę leżącą na podłodze);
• w zdaniach, w których jedna czynność następuje bezpośrednio po innej czynności, ale obie są wykonywane przez tę samą osobę (lub rzecz/zwięrzę) => She rushed out of the room, dropping her book. (Wybiegła z pokoju upuszczając książkę);
• zamiast zdania podrzędnego w postaci: as / because / since + podmiot => Being tired, she didn’t even try to read. (Będąc zmęczoną nawet nie próbowała czytać);
• po czasowniku have w znaczeniu kazać / nakłonić / sprawić, że/ itp. => She had her daughter reading a book. (Kazała swojej córce przeczytać książkę).

Najczęściej jednak w ten sposób podkreśla się, że dwie czynności miały miejsce w tym samym czasie. Spójrzmy na przykłady:

• Mężczyzna czytającygazetę jest wysoki = The man reading the newspaper is tall  [ący-ing]
• Weszła do kuchni śpiewając. = She came into the kitchen, crying. [ąc-ing];
• Tylko się do mnie uśmiechnęła nie robiąc = She just smiled at me, without doing anything. [ąc-ing];
• Siedział w fotelu pijąc kawę. = He sat in an armchair drinking a cup of coffee. [ąc-ing];
• Książka okazała się być bardzo interesująca. = The book appeared really [ąca-ing].

Czas na imiesłowy bierne!

-Imiesłowy bierne to słowa z końcówką -ny, -ty i w zdaniu angielskim zawsze będzie tam końcówkę – ny, ty – ed/III formę czasownika.

-Ten artykuł został napisany przez mojego ojca. This article was written by my father.   ny, ty – ed/III forma czasownika.

Czas na imiesłowy bierne! (imiesłów bierny / przeszły – Past Participle)

Past Participle to trzecia forma czasownika albo czasownik z końcówką -ed w przypadku czasowników regularnych. W języku polskim imiesłowy bierne mają końcówki: -ny, -na, -ne, -ni, lub -ty, -ta, -te, -ci. Stosuje się je:

• w czasach Perfect i stronie biernej => The book was given to me as a gift. (Książka została mi podarowana jako prezent);
• w funkcji przymiotnika => It is such a shame it is a severely destroyed book. (Jaka szkoda, że jest to poważnie zniszczona książka);
• zamiast zdania w stronie biernej => Exhausted after a long night of reading, she left book on a bed. (Będąc wyczerpaną po długiej nocy czytania, zostawiła książkę na łóżku).

Poniżej kilka dodatkowych przykładów oraz tabela, która pomaga lepiej zrozumieć te zależność i zastosowanie biernych imiesłowów w angielskim:

• Ten artykuł został napisanyprzez mojego ojca. = This article was written by my father.   [ny-III forma czasownika];
• To jedzenie zostało podane zimne! = This food was served cold! [ne-ed].

Przejdźmy do imiesłowów uprzednich! (imiesłów uprzedni / przeszły dokonany – Perfect Participle)

Imiesłów przeszły dokonany występuje w stronie czynnej lub biernej:

• strona czynna: having + past participle 
• strona bierna: having + been + past participle

Perfect Participle to słowa z końcówką -wszy lub -łszy. W zdaniu w tym przypadku zawsze pojawia się „having + III FORMA CZASOWNIKA”. Forma w języku polskim jest rzadko stosowana, ponieważ jest dość archaiczna, ale jak najbardziej można spotkać takie imiesłowy w angielskim. Pomagają podkreślić, że jedna czynność została wykonana przed inną, np.:

• Skończywszypracę, wyszedł z biura. = Having finished his work, he left the office.  [-wszy-having + III forma czasownika];
• Odrobiwszy pracę domową, Adam zaczął grać na gitarze. = Having done his homework, Adam started to play guitar. [wszy-having + III forma czasownika];
• Having eaten supper, I went for a walk. = Zjadłszy śniadanie, poszedłem na spacer. [łszy-having + III forma czasownika].

Imiesłowy przeszłe dokonane stosuje się także wtedy, gdy chce się zaznaczyć, że czynność była wykonywana przez dłuższy czas. Wtedy w języku polskim zamiast końcówek -wszy, -łszy pojawia się końcówka -ąc, np.:

• Żyjąc w Warszawie od 20 lat, dobrze znam miasto. = Having lived in Warsaw for 20 years, I know the city well. [ąc-having + III forma czasownika];
• Widząc jak on prowadzi, wiem że wycieczka będzie trwała znacznie dłużej. = Having seen him drive, I know that the trip will take a lot longer. [ąc-having + III forma czasownika].

Skończmy na imiesłowach współczesnych!

-Imiesłowy współczesne mają  końcówkę –wszy, łszy i w zdaniu angielskim zawsze będziemy tam mieli „having + III FORMA CZASOWNIKA”.

Skończywszy pracę, wyszedł z biura. Having finished his work, he left the office.  Wszy,łszy –having + III forma czasownika.

Całe zagadnienie tylko wydaje się trudniejsze niż jest w rzeczywistości. Teoria może być zawiła, ale w praktyce większość zastosowań stosuje się intuicyjnie. Wystarczy jedynie zrozumieć kontekst zdania, jego znaczenie i dobrać odpowiednio imiesłów, kierując się powyższą regułą.

Kiedy i jak stosuje się imiesłowy w angielskim?

Imiesłowy w angielskim mogą pełnić różne funkcje, tak jak wskazaliśmy to już w powyższych przykładach. Warto jednak dla porządku wymienić najbardziej typowe zastosowania, by jeszcze lepiej zrozumieć ich rolę. Z reguły stosuje się je jako:

• przymiotnik – przydawkę (imiesłów przed rzeczownikiem), np.:
  • The rising sun is a beautifull view. = Wschodzące słońce to piękny widok;
  • I saw the burning house. = Widziałem płonący dom;
  • Your written work was quite good. = Twoja praca pisemna była całkiem niezła;
• przymiotnik – orzecznik (imiesłów za rzeczownikiem), np.:
  • The released prisoner was a changed person. = Uwolniony więzień był odmienioną osobą;
  • The retired worker is so happy, that he can finally focus on his hobby. = Emerytowany pracownik cieszy się, że może w końcu skupić się na swoim hobby;
• zastępstwo dla całego zdania*, np.:
  • Inspired by a story of her grandma, she started to write a book. = Zainspirowana historią swojej babci, zaczęła pisać książkę;
  • This is a detailed research work submitted by our most ambitious PhD student. = To jest szczegółowa praca badawcza zgłoszona przez naszego najbardziej ambitnego doktoranta.

* w zdaniach tego typu wykonawca czynności wyrażony imiesłowem i orzeczeniem musi być ten sam, ponieważ w innym przypadku zdanie nie będzie miało sensu, np.:

• okolicznik sposobu, np.:
• He used to spend his free time reading a book = On zwykł spędzać swój czas wolny czytając książkę,
• She used to sung while doing the dishes. = Ona zwykła śpiewać podczas zmywania naczyń;
• równoważnik zdania, np.:
• Waiting for the bus, she realized that she had lost her wallet. = Czekając na autobus zdała sobie sprawę, że zgubiła portfel,
• Asked, she refused to give an answer = Zapytana, odmówiła podania odpowiedzi.

Konstrukcje zdaniowe z imiesłowami w angielskim

Imiesłowy w angielskim często występują w pewnych określonych konstrukcjach gramatycznych, takich jak np.:

• czasownik* + dopełnienie + imiesłów czynny (Present Participle):
  • She saw him leaving a house in a rush. = Widziała go wychodzącego z domu w pośpiechu;

*często są to czasowniki, które są związane z postrzeganiem albo zmysłami, takie jak np. watch, see, hear, taste itd.

• czasownik w stronie biernej + imiesłów czynny (Present Participle):
  • He was seen leaving a house in a rush = On był widziany, jak opuszczał dom w pośpiechu;
• czasownik have w znaczeniu have sth done, np.:
  • I had my beard trimmed last Monda.y = Przystrzygłem brodę w zeszły poniedziałek;
• funkcjonuje sporo popularnych zwrotów z imiesłowami w angielskim, takich jak między innymi: generally speaking (ogólnie mówiąc), frankly speaking (szczerze mówiąc), considering (biorąc pod uwagę), judging by appearances (sądząc po pozorach), np.:
  • Generally speaking, I am satisfied with results of our work. = Mówiąc ogólnie, jestem usatysfakcjonowany efektami naszej pracy;
  • Considering your dediaction, you must be a devoted employee. = Biorąc pod uwagę twoje zaangażowanie, musisz być oddanym pracownikiem;
  • Unfortunately, judging by appearance can be deceptive. = Niestety, ocenianie po pozorach może być zwodnicze.

Imiesłowy to nie jedyne z zagadnień gramatycznych, które niezwykle trudno opanować bez znajomości polskiej gramatyki. Sytuacja wygląda podobnie w wielu innych przypadkach – w nauczaniu języka obcego nie da się uniknąć pojęć typu: zaimek, przedrostek czy podmiot. Warto więc uczyć się nie tylko języka obcego, ale i ojczystego. Dzięki temu opanowanie zasad gramatycznych będzie o wiele prostsze i efektywniejsze!

Tips and tricks